Tijdslijn: De geschiedenis van hiv en aids

1981: Een nieuwe ziekte

In 1981 werd de wereld opgeschrikt door een mysterieuze, dodelijke ziekte: aids. In de Verenigde Staten vertoonden homomannen uiteenlopende infecties. Ze waren zodanig verzwakt dat ze niet herstelden en uiteindelijk stierven. Eerst dacht iedereen dat het ging om een seksueel overdraagbare ziekte onder homomannen. De ziekte kreeg de naam GRID, Gay Related Immune Disease. Al snel bleek dat de ziekte ook slachtoffers maakte onder injecterende druggebruikers, mensen die donorbloed hadden gekregen en heteroseksuelen. In Afrika was de epidemie al veel groter. De ziekte kreeg de naam AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome).

 

 

1983: Ontdekking van het hiv-virus

In 1983 werd het virus gevonden dat aids veroorzaakt: HIV (Humane Immunodeficiency Virus). In een Frans/Amerikaans verdrag werd vastgelegd dat de onderzoekers Luc Montagnier (Frans) en Robert Gallo (Amerikaans) beiden het virus hadden ontdekt. Beide landen hoefden hierna niet meer te ruziën over wie het virus als eerste had gevonden. De wereld was hoopvol over de vondst van een vaccin. Maar niemand kon toen vermoeden hoe lastig het virus is. Vandaag de dag is een vaccin er nog steeds niet. Hiv tart alle wetten van het menselijk lichaam.

1981: Eerste aidspatiënten in Nederland

In 1981 werden in Nederland de eerste aidspatiënten in een ziekenhuis opgenomen. De daarop volgende jaren werden beheerst door enorm grote angst en onzekerheid. Mensen vreesden voor een epidemie op grote schaal. Ze hadden weinig kennis over de manier waarop het virus kon worden overgedragen en waren erg bang om de ziekte ook te krijgen. Aidspatiënten werden vaak gemeden en buitengesloten. 

1984: Spuitomruil

In 1984 paste Nederland als eerste in de wereld spuitomruil toe. Doordat injecterende drugsgebruikers met schone naalden konden spuiten, nam het aantal hiv-infecties onder hen af. Aidsfonds heeft spuitomruil-projecten van Mainline gesteund.

1985: Oprichting Aidsfonds

Een groepje homomannen zamelde in 1985 geld in om kerstpakketten te geven aan aidspatiënten. Dit leidde tot de oprichting van Aidsfonds. Lees meer. Vlak na de oprichting introduceerde Aidsfonds buddyzorg voor aidspatiënten naar Amerikaans voorbeeld. Sindsdien zijn duizenden mensen met aids één op één begeleid en gesteund door vrijwilligers. Buddyzorg is nu mogelijk voor patiënten met uiteenlopende ziekten, die ongewild in een isolement terecht zijn gekomen. Daarnaast sprong Aidsfonds waar mogelijk bij in de behandelkosten van mensen met aids en andere onvoorziene kosten, zoals aanpassingen in de woning. Waar de overheid dikwijls meer tijd nodig heeft om regelingen te treffen, kon Aidsfonds snel hulp bieden. Veel tijd was er niet. De gemiddelde ziekteduur tot aan de dood was slechts 1 tot 2 jaar.

1985: Hiv-test beschikbaar

De hiv-test kwam in 1985 beschikbaar. De test werd toen nog niet gepromoot want weten dat je hiv hebt, betekende de confrontatie met je naderende dood.

1986: Aids Memorial Day

In 1986 kwam Aids Memorial Day in Nederland op de kalender, naar Amerikaans voorbeeld. Dit is nu ook nog de jaarlijkse herdenking van aidsslachtoffers. Aidsfonds medewerker Noud Rietman verloor zijn partner en veel vrienden aan aids. Lees wat Aids Memorial Day voor hem betekent

1986: Medicijn AZT lijkt aan te slaan

In 1986 ging Aidsfonds een samenwerking aan met Glaxo Wellcome, de producent van het middel AZT, dat een werking tegen hiv heeft. Het middel kon het ziekteproces iets vertragen. Met deze samenwerking wilde Aidsfonds bovenop de zoektocht zitten naar meer hiv-remmende medicijnen.

1987: Voorlichtingscampagnes

Samen met de Nederlandse overheid slaagde Aidsfonds er in om de aidsepidemie kleiner te houden dan werd gevreesd. Dit is te danken aan de duidelijke adviezen over condoomgebruik die van begin af aan werden gegeven. In 1987 startte de eerste voorlichtingscampagne. Het condoomgebruik is in tien jaar tijd fors gestegen van 20% tot 70% bij losse contacten. 

1987: Freddie Mercury krijgt diagnose hiv

Zanger Freddie Mercury van de band Queen krijgt in 1987 te horen dat hij hiv heeft. Hij houdt zijn status voor de buitenwereld verborgen. In 1991 maakt hij bekend aids te hebben. Een dag later overlijdt hij aan de gevolgen van aids. 

1988: Eerste Wereld Aids Dag 

In 1988 werd de eerste Wereld Aids Dag gehouden om aandacht te vragen voor de aidsepidemie. Dit was een initiatief van medewerkers van de World Health Organization. Begin jaren '90 kreeg de solidariteit met aidsslachtoffers een internationaal symbool: de red ribbon. In veel landen dragen mensen op 1 december dit rode aidslintje.

1990: Aids Infolijn

In 1990 werd de Aids Infolijn vanuit de overheid onder gebracht bij het Aidsfonds. De bellers waren zo verzekerd van de meest actuele feiten over hiv en aids. Tot op de dag van vandaag worden jaarlijks zo'n 20.000 mensen geholpen met advies.

1992: Aidsfonds groeit

Aidsfonds kon de strijd uitbreiden dankzij een toenemend aantal donaties en werd de spil van de nationale aidsbestrijding. Zij fuseerde in 1992 met de Nationale Commissie Aidsbestrijding en beheerde vanaf 1995 de aidsbudgetten van het ministerie van Volksgezondheid.

1992: eerste AmsterdamDiner

In 1992 werd het eerste AmsterdamDiner gehouden, gekoppeld aan de Internationale Aids Conferentie. Deze conferentie werd op het laatste moment in Amsterdam gehouden in plaats van in Boston, vanwege het Amerikaanse inreisverbod voor mensen met hiv. Sindsdien wordt tijdens dit jaarlijkse benefietgala door het bedrijfsleven miljoenen euro's ingezameld voor de strijd tegen aids. 

1993: René Klijn sterft aan de gevolgen van aids  

René Klijn was bekend als zanger in de boyband Bam to Bam Bam. In 1992 was hij te gast in het tv-programma De Schreeuw van de Leeuw van Paul de Leeuw. Tijdens de opname was René al ernstig verzwakt door de gevolgen van aids. Met zijn tv-optreden werden veel Nederlanders voor het eerst geconfronteerd met aids. De uitzending werd afgesloten met een duet van Klijn en De Leeuw op het nummer Mr. Blue. De versie van Klijn werd na de uitzending een nummer 1-hit. Het nummer werd bovendien de best verkochte single van 1993, de opbrengsten van het nummer schonk Klijn aan Aidsfonds. Een jaar na de tv-opname overleed René, net voor zijn 31e verjaardag, aan de gevolgen van aids.

1994: Behandeling voor zwangere vrouwen

Men ontdekt een behandeling dat voorkomt dat zwangere vrouwen hiv overdragen op hun kind. Aidsfonds steunt de ontwikkeling van een goedkopere kuur. Hierdoor worden honderdduizenden kinderen zonder hiv geboren.

1995: Aids eist meer levens

Aids eiste in Nederland steeds meer slachtoffers. In 1995 was aids de belangrijkste doodsoorzaak van mannen tussen de 30 en 45 jaar in Amsterdam. Eenderde van de injecterende druggebruikers was geïnfecteerd.

1996: Combinatietherapie – de grote doorbraak

Het jaar 1996 ging de geschiedenisboeken in als het jaar van de grote doorbraak. Er was een levensreddende behandeling voor mensen met hiv: de combinatietherapie. Deze cocktail van hiv-remmende medicijnen slaagt erin het hiv-virus te onderdrukken zodat aids uitblijft. De combinatietherapie was een idee van aidsonderzoeker Joep Lange. Velen verklaarden hem voor gek, maar met steun van Aidsfonds kon hij toch onderzoek doen. Lange was een van de vele slachtoffers van MH17.

Het echte succes van deze ontdekking zou nog op zich laten wachten. Het was nog te vroeg om de aanvankelijk dure en zware behandeling op grote schaal aan te bieden in ontwikkelingslanden.

1996: Combinatietherapie in Nederland

Aidsfonds en de Hiv Vereniging Nederland overtuigden Minister Borst ervan de combinatietherapie 6 maanden eerder in te voeren in Nederland. Er werden levens gered en euforie over de behandeling was groot. Maar er stierven toch nog veel mensen voor wie het te laat was. Velen waren al resistent voor de hiv-remmers die zij eerder afzonderlijk hadden gebruikt. Bovendien was de behandeling met wel 30 pillen per dag en veel bijwerkingen zwaar. Maar eind jaren '90 wist men wel dat de combinatietherapie goed aansloeg bij mensen die niet eerder met hiv-remmers waren behandeld.

 

1996: 3,5 miljoen nieuwe hiv-infecties

Nooit werden er zoveel mensen geïnfecteerd met hiv. In de komende jaren worden er veel successen geboekt in de aidsbestrijding. In 2017 is het aantal nieuw hiv-infecties gedaald naar 1,8 miljoen. 

1996: Op zoek naar een vaccin

De onrechtvaardige situatie tussen rijke en arme landen stuitte op veel verzet. De roep om een vaccin werd luider dan ooit tevoren. Aidsfonds overtuigde de Nederlandse overheid ervan om meer bij te dragen aan de zoektocht naar een vaccin

1996: Opmars hiv-test

Het succes van de combinatietherapie leidde tot de opmars van de hiv-test. Aidsfonds gaf mede vorm aan het beleid om de hiv-test actief aan te bieden. Het aantal jaarlijks afgenomen hiv-testen bij GGD'en is toegenomen van 19.000 in 2003 tot 83000 in 2009.

1999: baby's zonder hiv

In 1999 werd een kortere kuur gevonden voor zwangere vrouwen met hiv, mede met steun van Aidsfonds. Deze kuur verkleint de kans op hiv bij baby's. Hij was veel goedkoper dan de bestaande kuur en kon op grote schaal worden aangeboden in arme landen. In de loop van de jaren zouden hierdoor honderdduizenden baby's zonder hiv worden geboren.

1999: Meer soa's

Aidsfonds voorzag dat de afnemende angst voor aids zou leiden tot een nonchalantere houding ten opzichte van condoomgebruik. In 1999 werd dit bevestigd. De soa's namen voor het eerst in jaren weer toe. Aidsfonds bleef investeren in voorlichting over condooms.

2000: Hiv-remmers in ontwikkelingslanden

De hiv-remmers bleken de hoopvolle verwachtingen waar te maken. Leven met hiv en zonder aids bleek mogelijk. Aidsfonds werd één van de aanjagers van het aanbieden van hiv-remmers in ontwikkelingslanden. Maar er was veel weerstand omdat men niet geloofde dat mensen in arme landen het dagelijkse, strakke slikschema konden volgen. Dit zou leiden tot de verspreiding van resistent, onbehandelbaar virus. 

2000: Start projecten in Afrika

Van de 1,5 miljoen aidsdoden, zijn er 1,2 miljoen in Afrika. Hiv-remmers zijn alleen betaalbaar voor rijke landen. In 2000 richtte Aidsfonds daarom STOP AIDS NOW! op om samen met de Nederlandse ontwikkelingsorganisaties meer aidsprojecten te steunen.

2000: Mileniumdoelen 

In 2000 maakten de regeringsleiders van 189 landen afspraken om voor 2015 de grootste wereldproblemen aan te pakken. Dit leidde tot 8 concrete millenniumdoelen, waaronder het doel om de verspreiding van hiv en aids in 2015 tot stilstand te brengen. Dit betekent onder andere dat in 2015 voor iedereen hiv-remmers beschikbaar moeten zijn. Er werden stappen in de aidsbestrijding gemaakt, maar lang niet genoeg om het doel te behalen. Er kwamen in 2015 nog 1,9 miljoen mensen met hiv bij en ruim 18 miljoen mensen met hiv kregen nog altijd geen hiv-remmers. Lees hier de laatste cijfers over hiv en aids. 

2001: Merkloze hiv-remmers 

Goedkope, merkloze hiv-remmers komen op de markt. Nu kan op grotere schaal medicatie verstrekt worden.

2002: Behandeling in arme landen

Om te bewijzen dat het mogelijk was om mensen in arme landen te behandelen, zocht Aidsfonds partners die mee konden helpen aan deze missie. Zo kon zij al in 2002 rechtstreeks steun geven aan behandelprojecten van PharmAccess in 10 Afrikaanse landen.

2003: Nog geen vaccin

In 2003 werd voor het eerst op grote schaal een vaccin getest, Vaxgen genaamd. Helaas was dit middel niet effectief. In 2009 werd gekeken of Vaxgen in combinatie met een ander middel in staat was om hiv-infecties te voorkomen. In totaal 16.000 mensen deden mee aan dit onderzoek. De verwachtingen waren laag gespannen. Iedereen was dan ook verrast toen het middel de kans op hiv met 33% kon verkleinen. Dit is lang niet genoeg voor een vaccin. Maar het was groot nieuws. Het enthousiasme werd later getemperd toen bleek dat de effectiviteit nog lager was en mogelijk door toeval was ontstaan. Inmiddels gaat de zoektocht naar een vaccin door. Hiv is een complex virus. Er zijn nog vele wegen te bewandelen.

2004: Bundeling krachten

In 2004 fuseerde Aidsfonds met Soa Aids Nederland om samen de strijd tegen weer stijgende soa's en hiv aan te gaan. Aidsfonds werd hierdoor weer een volledig particulier fonds. De van overheidswege gesubsidieerde onderdelen, zoals de Aids Soa Infolijn, werden ondergebracht bij Soa Aids Nederland.

 

2005: Normaal leven

In 2005 bereikten Aidsfonds en de Hiv Vereniging Nederland een mijlpaal: mensen met hiv konden voor het eerst een levensverzekering afsluiten. Dit is een voorbeeld van de inspanningen die beide organisaties verrichten om mensen met hiv een normaal, volwaardig leven te geven.

2007: Zorgverzekering voor 230.000 Afrikanen

In 2007 omarmde Aidsfonds de innovatieve aanpak van het Health Insurance Fund om nog meer mensen toegang te geven tot behandeling. Dit fonds kan uiteindelijk aan 230.000 mensen in Afrika een zorgverzekering bieden.

2007: 3 in 1 pil

In 2007 komt er voor het eerst een pil beschikbaar met hierin drie verschillende hiv-remmers. Deze 3-in-1-pil hoeft maar één keer per dag geslikt te worden. Het wordt hierdoor makkelijker om de behandeling vol te houden.

2007: Eerste persoon geneest van hiv

Timothy Brown is de eerste man ter wereld die geneest van hiv. Brown kreeg een stamceltransplantatie, waarbij zijn gehele afweersysteem werd vervangen. De donorcellen die hij kreeg misten een bepaald soort eiwit. Hierdoor kon de achtergebleven hiv zich niet aan zijn nieuwe cellen hechten. Dit is wel heel uitzonderlijk en een behandeling die met veel risico gepaard gaat. Brown’s genezing is uitzonderlijk maar geeft hoop aan wetenschappers wereldwijd.

Wat weet jij van hiv en aids?

Is hiv overdraagbaar door zweet? Hoeveel procent van de mensen met hiv krijgt medicijnen? En wat is de overeenkomst tussen Elton John en Bill Clinton? Doe de hiv kennisquiz en test je kennis. 

 

test je kennis

2007: Focus op kwetsbare groepen

Aidsfonds werkte al jaren met de Nederlandse succesformule van de aidsbestrijding: het gericht benaderen van groepen die hard door hiv worden getroffen, zoals drugsgebruikers en homomannen. Aidsfonds maakte in 2007 de oprichting mogelijk van het Global Forum on MSM and HIV en steunde haar projecten. Dit forum maakt zich sterk voor hiv-preventie onder homomannen en zorg voor hiv-geïnfecteerde homomannen in landen waar deze hulp niet vanzelfsprekend is.

2008: Levensverwachting omhoog

In 2008 werd bevestigd dat de levensverwachting van iemand die op zijn 20ste hiv krijgt, 69 jaar is. De zorg in de toekomst verschuift naar ouderen met hiv. Sinds een grotere groep mensen langer met hiv leeft, is duidelijk dat zij na hun vijftigste jaar meer last hebben van ouderdomsziekten, zoals botontkalking. Aidsfonds heeft de gevolgen in kaart gebracht zodat we hier in de toekomst goed op in kunnen spelen.

2008: De strijd tegen stigma

Een keerzijde van het feit dat hiv onopvallend is, is de angst die mensen hebben als ze plotseling worden geconfronteerd met iemands hiv-infectie. De onwetendheid over hiv leidt tot reacties die door mensen met hiv als stigmatiserend worden ervaren. Zonder uitzondering hebben alle mensen met hiv ervaring met negatieve reacties, blijkt uit onderzoek van Aidsfonds in 2008. In 2009 en 2010 voerde Aidsfonds daarom de campagne 'Sluit hiv uit, niet de mensen met hiv'.

2009: Einde inreisverbod

Eind 2009 werd na lange tijd het inreisverbod voor mensen met hiv naar Amerika opgeheven. Aidsfonds heeft via de Nederlandse overheid en de Europese gemeenschap dit verbod waar mogelijk aan de kaak gesteld, tegelijkertijd met vele andere aidsorganisaties.

2009: Behandeling als preventie

In 2009 kwam de World Health Organization met het bericht dat het op grote schaal testen en behandelen van mensen ervoor kan zorgen dat de epidemie kan indammen. Hiv-remmers verkleinen de kans op hiv-overdracht. Dit gegeven pleit voor het op grote schaal testen van mensen op hiv, zodat grote groepen mensen hiv-remmers kunnen krijgen. Wat hierbij helpt, is dat de kwaliteit van de behandeling steeds beter is geworden. In de meest optimale situatie kunnen mensen met hiv 1 pil per dag slikken. Daarmee wordt de behandeling ook goedkoper.

2011: Direct behandelen

Steeds duidelijker wordt dat direct starten met behandeling van een hiv-infectie belangrijke gezondheidswinst kan opleveren. Schade aan het immuunsysteem wordt zo voorkomen. Verder wordt door direct met behandeling te starten ook de kans op overdracht van het virus aan anderen sterk verkleind.

2011: Bewijs voor behandeling als preventie

Het eerste bewijs voor behandeling als preventie: mensen die vroegtijdig met hiv-remmers beginnen, hebben een veel lager risico om hiv over te dragen. Inmiddels is duidelijk dat mensen met hiv die effectief worden behandeld het virus niet meer kunnen overdragen aan anderen bij seksueel contact. Aidsfonds bewijst dit met een project in Swaziland, waar het aantal hiv-infecties halveert. 

2012: hiv-preventiepil PrEP

Duidelijk wordt dat hiv-remmers ook als preventiemiddel kunnen worden ingezet. PrEP (Pre-Expositie Profylaxe) is een pil waarmee je kunt voorkomen dat je hiv oploopt. PrEP is al sinds 2012 beschikbaar in de VS en sinds dit jaar ook in Frankrijk en Noorwegen. Deze hiv-preventiepil is bewezen effectief en veilig. Tot onvreden van Aidsfonds is in Nederland de pil de komende jaren nog niet verkrijgbaar. 

 

2015: Hiv-vaccin dichterbij

In 2015 lukt het wetenschappers voor het eerst om, met een kunstmatig eiwit, antistoffen op te wekken die besmetting met hiv kunnen tegenhouden. Dit brengt de ontwikkeling van een werkend hiv-vaccin dichterbij.

 

2016: Samen sterker

In 2016 besluiten het Aids Fonds en STOP AIDS NOW! samen verder te gaan onder één naam: Aidsfonds.

2016: Verder terugdringen van nieuwe hiv-infecties faalt

Het aantal nieuwe hiv-infecties in de wereld daalt niet verder, maar stagneert. In sommige landen is er zelfs een forse stijging! De aandacht voor de aidsbestrijding verslapt.

2016: Ontdekking biologische hiv-versnipperaar

De Amsterdamse Theo Geijtenbeek en zijn team ontdekken met steun van Aidsfonds-donateurs een eiwit dat hiv door een versnipperaar haalt. Deze doorbraak kan leiden tot een therapie om hiv te vernietigen of te voorkomen. 

2017: Amsterdam heeft primeur

Amsterdam haalt als eerste de doelen die voor 2020 zijn gesteld: 90% van de mensen met hiv is getest, 90% van hen krijgt hiv-remmers en bij 90% van de mensen die hiv-remmers krijgen is het virus onderdrukt (90-90-90). Met het samenwerkingsproject H-team streeft Aidsfonds ernaar om van Amsterdam de eerste stad te maken met nul nieuwe hiv-infecties. 

2018: Zorgwekkende groei van hiv in Rusland

Aidsfonds vraagt aandacht voor het snel toenemende aantal hiv-infecties in Rusland. Hier groeit de epidemie net zo snel als in de beginjaren in Afrika.

2018: Stand van zaken

Wereldwijd leven 36,7 miljoen mensen met hiv. 53% van hen krijgt levensreddende medicijnen. Elke dag krijgen bijna 5000 mensen te horen dat ze hiv hebben en overlijden 2.700 mensen aan de gevolgen van aids. In 2017 kregen 749 Nederlanders een hiv-diagnose. Naar schatting zijn er 2.300 Nederlanders die niet weten dat ze hiv hebben. Lees hier meer actuele cijfers over hiv en aids. 

2019: Twee personen mogelijk genezen van hiv

Onderzoekers uit Utrecht maken bekend dat (net als Timothy Brown) twee mensen die bloedkanker hadden vrij zijn van hiv na een stamceltransplantatie. Na deze kankertherapie was het hiv-virus bij hen niet meer te vinden. 

 

2020: Cruciale tussenstop naar het einde van aids

Het aantal nieuwe hiv-infecties moet zijn teruggebracht tot 500.000 per jaar. In 2017 waren dit nog 1.8 miljoen. Er is dus nog veel werk aan de winkel.

2030: Het einde van aids 

Het einde van aids en alle mensen met hiv krijgen medicijnen. Dit is de doelstelling die we internationaal met zijn allen hebben gesteld. Een reëel doel. Maar dan moeten we de aidsbestrijding nú versnellen. Doen we dat niet, dan blijft de aidsepidemie de aidsbestrijding voor.

 

help mee

Aidsfonds gebruikt cookies om de website goed te laten functioneren, webverkeer (geanonimiseerd) te analyseren, socialmedia-filmpjes en -posts te tonen en gericht te kunnen adverteren. Je geeft toestemming voor deze cookies door op accepteren te klikken. Ben je niet akkoord, wijzig dan je voorkeuren. Meer informatie