Actrice en schrijfster Inge Ipenburg verloor eind jaren tachtig een groot gedeelte van haar kennissenkring aan de gevolgen van aids. Onlangs reisde ze naar Oeganda. Daar ontmoette ze jonge vrouwen die door Aidsfonds zijn opgeleid tot gezondheidsondernemer, zodat ze minder kwetsbaar zijn voor een hiv-infectie. "Dit is de meest hoopvolle reis die ik ooit heb gemaakt", aldus Inge.
In Nederland trof hiv in het begin vooral homo's. In Oeganda treft de hiv-epidemie vooral jonge vrouwen. Armoede maakt hen kwetsbaar voor hiv. Aidsfonds steunt deze vrouwen door ze op te leiden tot gezondheidsondernemer. Dit houdt in dat ze met onze hulp een eigen mobiele drogisterij opstarten. Ze verkopen in hun buurt gezondheidsproducten en medicijnen, waardoor ze economisch zelfstandig worden en zich beter kunnen beschermen tegen hiv. Maar dat is niet alles. Want deze vrouwen geven meteen ook voorlichting over hiv en aids. Ze vormen dus een belangrijke spil in het terugdringen van het aantal nieuwe hiv-infecties in hun gemeenschap. Samen met Inge blikken we terug op haar reis naar ons project.
"Op het moment dat aids in beeld kwam, wereldwijd, kwam het ook mijn leven binnen. Ik was tweede helft twintig, werkte voornamelijk in het theater en in de kleedkamers was het een belangrijk gespreksonderwerp omdat het ons allemaal aanging. De informatie was schaars en tegenstrijdig. Het kwam door seks, dat was bekend, en kwam vooral voor onder homo's, maar hoe het precies verspreid werd was volkomen onduidelijk. Konden we nog wel uit elkaars koffiekopje drinken of even een handdoek van een collega gebruiken? Als je een zoenscène had als acteur, liep je dan gevaar?"
"Wij wisten alles wat er te weten viel en dat was verdomd weinig. Iedereen met een hoestje wat niet verdween, een wondje wat niet wilde helen, of onverklaarbaar gewichtsverlies, maakte zich zorgen. En terecht, we hadden allemaal risico gelopen. Ik ook. De ex van mijn toenmalige geliefde bleek aids te hebben. Was mijn vriend ook besmet? Had hij mij inmiddels besmet? We wisten het niet. Na veel slapeloze nachten besloten we ons niet te laten testen. Waarom zouden we?"
"In twee jaar tijd had ik iedere maand een begrafenis."
"Er was geen medicijn, als je aids had ging je dood. En snel ook. Maar angst en bezorgdheid bij elk griepje was onontkoombaar. Pas nadat mijn relatie uitging en ik een nieuwe serieuze relatie kreeg, heb ik mij laten testen. Om weer zonder condoom te kunnen vrijen. Ik bleek het virus niet bij me te dragen. Mijn ex gelukkig ook niet. Wij hadden mazzel gehad. Dit in tegenstelling tot een aantal van mijn vrienden en mijn halve kennissenkring. In twee jaar tijd had ik iedere maand een begrafenis. Een bizarre tijd was dat.''
"Ik heb vaker dit soort reizen gedaan, en op de een of andere manier ben ik gewapend tegen ellende. Ik heb niet zo de neiging om mee te huilen met de wolven in het bos. Maar het rare is dat ik niet gewapend ben tegen hoop. Daar raak ik veel eerder van geëmotioneerd. Dan durf ik emoties blijkbaar toe te staan."
"Dit is de meest hoopvolle reis die ik ooit heb gemaakt. Informatie komt op de moeilijk bereikbare plekken en komt vanuit de gemeenschap zelf. Ik ontmoette vrouwen die geloven in wat ze doen en weten dat het ook echt iets oplevert. Geen Florence Nightingales, want ze worden er zelf ook beter van. Zelfstandiger. Ik ben al eerder voor jullie op reis geweest. In Zuid-Afrika zag ik hoe aidswezen hun leven terug kregen. Ze hadden geen ouders meer, geen familie, maar woonden in een liefdevolle omgeving, kregen steun en konden naar school. Al die kids, veelal meisjes, deden hun stinkende best op school. Ze wilden dokter worden, of leraar. En dat is wat wezenlijk verandering gaat opleveren. Kennis op de plek waar het nodig is. Het ondernemersproject gaat hier in Oeganda ook wezenlijk dingen veranderen."
"Proscovia is één van de vrouwen die is opgeleid tot gezondheidsondernemer. In haar eentje zorgt ze voor haar acht kinderen, haar moeder en haar kleinkinderen. En voor haar twee nichtjes, de kinderen van haar aan aids overleden broer. Beide nichtjes hebben hiv en moeten regelmatig naar de kliniek voor hiv-remmers en controles. Maar dat is niet zo makkelijk. En dat snap ik. Als je met veertien mensen op een paar vierkante meter woont, en je kunt net genoeg geld bij elkaar schrapen om voedsel te kopen voor iedereen, dan is er geen geld over om het vervoer naar de kliniek te betalen. Ook al is die kliniek niet ver weg."
"Nu Proscovia haar eigen mobiele drogisterij runt, heeft ze een inkomen en gaat dat een stuk beter. Ze is onafhankelijk en een voorbeeld voor andere vrouwen in haar gemeenschap. Ze wordt serieus genomen en terwijl ze tandpasta of pijnstillers verkoopt geeft ze tussen neus en lippen voorlichting over aids, over hiv, ze houdt in de gaten of mensen ziek zijn en geeft het door aan de organisatie als ze geen vervoer naar een kliniek kunnen betalen. En ze verdient geld, waardoor haar kinderen een betere schoolopleiding kunnen krijgen."
"De hoop die zo realistisch en terecht is. Hoop alleen is niet voldoende, er moet ook de mogelijkheid zijn daadwerkelijk iets aan een situatie te veranderen. Met dit project krijgen vrouwen daar de middelen voor. Ze verdienen geld, geven voorlichting en zijn de oren en ogen van de gemeenschap als het om hiv gaat. Het lijken misschien kleine babystapjes, maar veel babystapjes leveren uiteindelijk ook veel kilometers op."
"Ik weet niet of er een geneesmiddel gaat komen voor hiv. Maar ik weet wel dat de weg die we nu hebben ingeslagen ons heel ver gaat brengen. We weten dat mensen op behandeling het virus niet meer kunnen overdragen. En dat er pillen zijn die mensen zónder hiv kunnen slikken om te voorkomen dat ze het virus krijgen. Theoretisch gezien houdt dit in dat de aidsepidemie kan uitsterven. Zelfs zonder een medicijn om hiv te genezen. Maar de grootste uitdaging is, los van voorlichting, om ervoor te zorgen dat die middelen voor iedereen beschikbaar zijn."
