Dit zijn de meest hoopvolle ontwikkelingen in hiv-onderzoek
Weer twee mensen genezen van hiv, nieuwe inzichten voor hiv-genezing voor iedereen en steeds langer werkende medicatie – maar ook een donkere wolk. We delen hoogtepunten van CROI, de jaarlijkse conferentie over hiv-onderzoek die in maart plaatsvond in San Francisco.
In het kort:
- Er zijn nog eens 2 mensen genezen van hiv na een stamceltransplantatie. Deze methode is niet breed toepasbaar, maar biedt wel nieuwe inzichten.
- Krachtige antistoffen (bnAbs) zorgden in genezingsonderzoek dat sommige deelnemers hiv langdurig volledig konden onderdrukken zonder medicatie. Een hoopvol resultaat.
- Meerdere onderzoeken naar langwerkende medicijnen laten positieve resultaten zien, waaronder halfjaarlijkse injecties voor behandeling en een jaarlijkse injectie voor preventie.
- Amerikaanse bezuinigingen hebben grote impact op de hiv-bestrijding en -onderzoek.
Twee nieuwe hiv-genezingen
Nog eens twee mensen zijn waarschijnlijk genezen van hiv na een stamceltransplantatie. Het gaat om twee mannen, één in Chicago en één in Oslo, die beiden stamcellen kregen van een donor die immuun is voor hiv.
Zo’n behandeling is zeer ingrijpend en risicovol en wordt alleen ingezet bij mensen die naast hiv ook acute leukemie (bloedkanker) hebben. Deze methode is dus niet bruikbaar als geneesmiddel voor alle mensen met hiv.
Virusopleving
Bijzonder aan de Chicago patient: bij hem kwam het virus eerst terug toen hij stopte met hiv-medicatie na de transplantatie. Hij hervatte daarom zijn behandeling. Toen hij twee jaar later opnieuw stopte, bleef het virus wél weg.
Dit laat vooral zien hoe moeilijk het is om van slapend hiv af te komen, zeggen de onderzoekers. Én dat een functionele genezing nog steeds mogelijk is na een opleving van het virus. Want alle nieuwe cellen van de patiënt bleven vrij van hiv.
Elk geval is anders
Er zijn nu tien mensen waarschijnlijk genezen van hiv door een stamceltransplantatie. Steeds meer dus, maar: “deze gevallen zijn nog wel zeldzaam, ” zegt één van de artsen in Oslo. En elk geval is anders. “Het is nu belangrijk om al deze gevallen te vergelijken en overeenkomsten te proberen te vinden.”
Sterke antistoffen voor genezing
Een middel dat onderzocht wordt voor een breed inzetbaar geneesmiddel zijn zogenaamde breed neutraliserende antistoffen (bnAbs). Zulke bnAbs richten zich, anders dan gewone antistoffen, op delen van het virus die niet veel veranderen. Daardoor kunnen ze veel verschillende varianten van hiv bestrijden. Er zijn al veel verschillende bnAbs ontdekt.
Vaccin-achtig
In twee onderzoeken kregen mensen met hiv een infuus met twee van zulke bnAbs toegediend. Na een aantal weken stopten ze met hun hiv-behandeling. In beide onderzoeken was er een aantal deelnemers bij wie het virus minstens een jaar lang werd onderdrukt zonder hiv-medicatie.
Bij sommige deelnemers kwam het virus uiteindelijk wel terug, maar in golven: het verscheen en verdween steeds opnieuw. De onderzoekers zien daaruit dat de bnAbs een ‘vaccin-achtig’ effect hebben: ze vechten hiv niet alleen zelf aan, ze activeren en versterken de immuunreactie ook.
Die twee resultaten maken bnAbs ontzettend veelbelovend voor verder onderzoek naar hiv-genezing.
Focus op Afrikaanse vrouwen
Eén van deze bnAb-onderzoeken werd uitgevoerd door het team van prof. Thumbi N’dungu, in Zuid-Afrika, onder jonge vrouwen.
Dat is belangrijk omdat het laat zien dat geavanceerd onderzoek ook mogelijk is in een context met lagere inkomens, maar ook omdat vrouwen en het hiv-subtype dat veel voorkomt in Afrika onderbelicht zijn in genezingsonderzoek.
Aidsfonds werkt dan ook samen met N’dungu voor meer onderzoek onder deze groep.
Langwerkende medicatie
Zulke bnAbs zijn ook voor behandeling van hiv veelbelovend. In een Amerikaanse studie kon een halfjaarlijkse injectie met twee bnAbs en de langwerkende hiv-remmer lenacapavir het virus succesvol onderdrukken.
Deze samenstelling werkt alleen bij een specifiek hiv-subtype, maar gebruik van andere bnAbs zou zo’n halfjaarlijkse prik in de toekomst ook bij andere hiv-varianten een optie kunnen maken.
Op de conferentie werden meer onderzoeken gepresenteerd naar langwerkende hiv-behandeling en -preventie. Eerste data voor een nieuwe samenstelling van de lenacapavir-preventieprik wijst er bijvoorbeeld op dat deze maar liefst een jaar lang bescherming zou kunnen bieden tegen hiv.
Zorgen over de toekomst
Boven de conferentie hing echter ook een donkere wolk. Wetenschappers maken zich grote zorgen over het schrappen van aidsbestrijdingsfinanciering door de Amerikaanse overheid.
De VS waren tot voor kort de grootste financier van de aidsbestrijding wereldwijd. Twintig miljoen mensen met hiv zijn voor hun behandeling afhankelijk van PEPFAR, het aidsbestrijdingsprogramma van de VS.
Maar ook wetenschappelijk onderzoek dat door de overheid werd gefinancierd wordt geschrapt, vaak omdat verwijzingen naar gelijkwaardigheid, diversiteit en inclusie verboden zijn.
“We kunnen diversiteit niet buiten beschouwing laten, omdat we te maken hebben met een pandemie die divers is,” zei prof. Chris Beyrer van Duke University tijdens de openingssessie van de conferentie. Sommige groepen worden veel harder geraakt door de hiv dan anderen. Een aanpak die dat onderkent is nodig.
Beyrer sloot de sessie af door de woorden van president George W. Bush te herhalen, die in 2008 de bijbel citeerde toen hij zijn voorstel voor financiering van PEPFAR aan het Amerikaanse Congres voorlegde: “Het leven en de dood heb ik u voorgehouden; kies dan het leven.”
