Hiv in Nederland
In Nederland leven naar schatting 25.890 mensen met hiv. Het grootste deel van hen gebruikt hiv-behandeling. Ze blijven daardoor gezond en kunnen het virus niet doorgeven. Naar schatting weten 1.610 mensen in Nederland niet dat ze hiv hebben.
Al vijf jaar daalt het aantal nieuwe hiv-diagnoses niet meer. In 2024 werden 444 nieuwe hiv-diagnoses gesteld, ongeveer evenveel als de jaren ervoor. De wiskundige modellen van Stichting hiv monitoring (SHM) laten bovendien zien dat het geschatte aantal nieuwe hiv-infecties weer stijgt. Een zorgelijke ontwikkeling, die erop wijst dat het aantal diagnoses de komende jaren waarschijnlijk verder zal toenemen.
Jongere generaties
Een opvallende nieuwe trend is dat de stijging van nieuwe hiv-diagnoses vooral zichtbaar is onder mannen die seks hebben met mannen (MSM) geboren vanaf de jaren 80. Terwijl het aantal diagnoses onder oudere generaties blijft dalen, neemt het onder jongere generaties weer toe.
Dit onderstreept dat betere preventie en gerichtere voorlichting nodig zijn.
PrEP
Hiv-preventiepil PrEP speelt een grote rol in het voorkomen van hiv. Toch start nog lang niet iedereen met een verhoogd risico met PrEP.
Uit onderzoek onder MSM en trans personen die tussen 2018 en 2024 een hiv-diagnose kregen en géén PrEP gebruikten, blijkt dat dit vooral komt doordat zij:
- PrEP niet kenden
- hun risico op hiv onderschatten
- geen toegang hadden door wachtlijsten of kosten
Hoewel de bekendheid van PrEP groeit, gebruiken velen het niet (of niet correct). Daarom is goede voorlichting essentieel. Toegankelijke PrEP zonder financiële drempels en zonder wachtlijsten is nodig om het aantal nieuwe hiv-infecties verder terug te dringen.
Hiv zonder dat je het weet
Mensen die niet weten dat ze hiv hebben, kunnen het virus onbewust doorgeven aan anderen. Als je weet dat je hiv hebt, kun je behandeling starten, waardoor je gezond blijft en het virus niet doorgeeft.
Daarom blijft testen belangrijk. De GGD biedt standaard een hiv-test aan bij soa-onderzoek. Mannen die seks hebben met mannen en sekswerkers krijgen het advies om zich regelmatig te laten testen. Zwangere vrouwen worden standaard getest in Nederland. Met medicatie kan ook worden voorkomen dat een baby onbedoeld hiv van de moeder krijgt.
Bij mensen met hiv die succesvol behandeld worden met hiv-remmers, is het virus niet langer aantoonbaar in het lichaam. Dat betekent dat zij het virus niet overdragen. Zelfs bij seks zonder condoom. Dit heet N=N: Niet meetbaar = Niet overdraagbaar.
Op tijd in zorg
Bij vrouwen en heteroseksuele mannen (samen 36% van de nieuwe diagnoses in 2024) wordt hiv vaak laat ontdekt. Zij zijn zich vermoedelijk minder bewust van de kans op hiv.
Onder mannen die seks hebben met mannen (MSM) krijgt een groeiend deel juist binnen een jaar na infectie de diagnose: van 35% in 2020 naar 42% in 2024. Vroege opsporing is belangrijk: wie snel start met behandeling blijft gezond én geeft het virus niet door.
In 2024 overleden 24 mensen aan de gevolgen van een vergevorderde hiv-infectie (aids). Dit aantal is sinds 2015 ongeveer gelijk gebleven.
Discriminatie
Veel mensen met hiv in Nederland ervaren nog steeds negatieve reacties. Zeker de helft heeft te maken (gehad) met discriminatie — in de familiesfeer, vriendenkring, op het werk, in het uitgaansleven of bij financiële instellingen. Dit leidt tot stress, andere gezondheidsklachten en belemmert bovendien de aidsbestrijding. Door stigma wordt minder gemakkelijk over hiv gesproken, terwijl openheid juist essentieel is voor goede preventie.
Meest getroffen groepen
Een deel van de mensen met hiv komt oorspronkelijk niet uit Nederland. Hiv-preventie onder deze groep is lastig vanwege het taboe op hiv en aids. Het betrekken van mensen met een migratieachtergrond en migrantenorganisaties die een belangrijke rol vervullen binnen de gemeenschappen is dus belangrijk. Door het effect van preventie op migranten in kaart te brengen, kunnen we deze verbeteren en andere groepen hiervan laten profiteren.
Wat is nodig?
Om de hiv-epidemie in Nederland verder terug te dringen is maatwerk nodig. De juiste mensen moeten op het juiste moment bereikt worden. Dat begint met het verminderen van schaamte en vooroordelen, maar ook met serieuze investeringen in preventie.
Aidsfonds roept de overheid op om:
- PrEP beter toegankelijk te maken, zonder wachtlijsten of financiële drempels
- meer te investeren in promotie van PrEP, zodat meer mensen weten dat het een veilige en effectieve manier is om hiv te voorkomen
- voorlichting te versterken, vooral bij jongere MSM, vrouwen en heteroseksuele mannen
Alleen zo kunnen we voorkomen dat het aantal hiv-diagnoses verder stijgt.
Meer weten?
Elk jaar geeft Stichting hiv monitoring een uitgebreid wetenschappelijk rapport uit met gegevens over hiv in Nederland. Zij houden bij hoeveel nieuwe hiv-diagnoses er zijn gesteld, berekenen hoeveel nieuwe hiv-infecties naar schatting plaatsvinden, en onder welke groepen mensen hiv zich verspreid. Ook onderzoeken ze bijvoorbeeld gebruik en bekendheid van hiv-preventiepil PrEP onder mensen die hiv hebben opgelopen. Zo komen we toch nieuwe inzichten om beleid te kunnen maken voor het voorkomen van meer hiv-infecties en het in zorg brengen van mensen die nog niet weten dat ze hiv hebben.
