Onderzoekers doen belangrijke ontdekking over ‘slapend’ hiv

Het onderzoek, dat mede mogelijk was door onze donateurs en het Amsterdam Diner, werd gedaan door viroloog Anne Wensing van UMC Utrecht en haar team. De huidige hiv-medicijnen kunnen de vermenigvuldiging van het virus stoppen, maar de infectie niet genezen. Dit komt omdat het virus zich verstopt in cellen door het hele lijf, waar het in slapende toestand verblijft. Dit heet het hiv-reservoir. Zodra iemand stopt met het slikken van hiv-medicatie, wordt het virus wakker en verspreidt zich door het lichaam. Het reservoir aanpakken is daarom cruciaal voor genezing.

Doel

Over het reservoir is al heel veel, maar nog lang niet genoeg bekend. Zo weten we bijvoorbeeld niet of er verschillende zijn tussen de verschillende subtypes van hiv die wereldwijd circuleren. Daarom was het doel van dit project om in Zuid Afrika het reservoir in kaart te brengen in mensen met hiv-type C. Dit is wereldwijd de meest voorkomende hiv-variant (in Nederland hebben mensen vooral type B). Aangezien er in Zuid-Afrika veel vrouwen met hiv zijn, kon het team meteen onderzoeken wat het effect van geslacht is op het hiv-reservoir.

Klein deel

Het onderzoek heeft belangrijke nieuwe kennis opgeleverd. Allereerst bleek er nauwelijks verschil te zijn tussen het reservoir van mannen en vrouwen. Daarnaast werd er nog een interessante ontdekking gedaan. Een groot deel van het virus in het reservoir blijkt ‘defect’ te zijn. Het is niet meer in staat om nieuwe cellen te infecteren en zichtzelf daarmee te verspreiden. Slechts een klein deel van de cellen die geïnfecteerd zijn door het virus kan daadwerkelijk weer wakker worden en ervoor zorgen dat de infectie weer oplaait. De onderzoekers ontdekte dat dit intacte deel snel kleiner wordt gedurende het allereerste jaar van behandeling.

Remko van Leeuwen is strategisch adviseur wetenschap bij Aidsfonds. Hij legt uit: “Hoe eerder je begint met behandelen, hoe eerder de hoeveelheid intacte virus naar beneden gaat. En hoe minder intacte virussen, hoe beter je uitgangssituatie. Snel met medicatie beginnen heeft dus een gunstig effect op iemands genezingskansen. De hoop is dat als we meteen in het begin de hiv een flinke klap toedienen en tegelijkertijd het immuunsysteem versterken, het lichaam het virus zelf langdurig kan onderdrukken. Dat is functionele genezing.”

Waakvlam

Het onderzoek heeft daarnaast laten zien dat de defecte hiv in het reservoir weliswaar niet meer kan uitgroeien tot een volwaardig virus, maar er wél voor zorgt dat het immuunsysteem non-stop aan staat. En dat kan schadelijk zijn voor het lichaam. Remko: “Zie het als een oorlog. Het immuunsysteem lanceert normaal gesproken een acute aanval om virussen de baas te worden. Dan heb je het over een eenmalig slagveld. Maar de defecte hiv maakt er een guerrilla-oorlog van. Daar merk je eerst niks van. Maar als de waakvlam van je immuunsysteem constant aanstaat, levert dat in de loop der jaren schade op.”

Inzicht

Nu we weten dat de defecte hiv zorgt voor continue activatie van het immuunsysteem, kan er verder onderzoek gedaan worden naar wat er precies gebeurt. Als we dat weten, kunnen we kijken wat we eraan kunnen doen. Ook kan er verder onderzoek gedaan worden naar het dalende intacte virus in het reservoir. Dit onderzoek is overigens gedaan bij mensen met hiv-subtype C, maar de verwachting is dat de uitkomsten voor alle subtypes gelden.

Dit project is mede mogelijk gemaakt door het Amsterdam Diner.