“De lhbt+-gemeenschap in Oeganda heeft nu aan alles tekort”
“Ik kijk constant over m’n schouder, bang dat iemand me iets aandoet.” Monalisa, een transgender vrouw uit Oeganda, leeft in angst. Sinds de invoering van de Anti-Homosexuality Act in haar land is de situatie voor de lhbt+-gemeenschap ernstig verslechterd.
“We zien allerlei mensenrechtenschendingen, van huisuitzettingen en willekeurige arrestaties tot mensen die letterlijk op straat worden gelyncht,” vertelt Monalisa aan de telefoon vanuit Kampala, de hoofdstad van Oeganda. Kort nadat de nieuwe wet was aangenomen, werd ze gearresteerd en zonder enige aanklacht dagenlang vastgehouden in het politiebureau. Een traumatische ervaring. Ze kan nauwelijks nog een sociaal leven hebben. “Door deze nieuwe wet voelen normale mensen zich gerechtigd om mijn hele leven onder de loep te nemen en op sociale media te delen. Ze vinden dat ze het recht hebben om te oordelen of ik morgen nog mag leven of niet.”
‘Boy girl’
Al op jonge leeftijd voelde Monalisa zich anders. “Maar in Oeganda bestond daar geen vocabulaire voor. Omdat ik mij vrouwelijker gedroeg, noemde mensen mij ‘boy girl’, maar eigenlijk voelde ik me meer vrouw dan man, dus dat paste eigenlijk ook niet bij me.” Pas toen ze zes jaar geleden iemand ontmoette die een organisatie voor trans vrouwen wilde gaan oprichten, viel het kwartje. “Ik kwam in contact met mensen die net zo waren als ik. Eindelijk voelde ik me thuis tussen mensen. Ik voelde me erbij horen. Vanaf dat moment besefte ik pas dat ik een transgender vrouw was en begon ik met mijn transitie.”
Discriminerende wet
Maar toen kwam de anti-lhbt+-beweging op die uiteindelijk resulteerde in de invoering van een discriminerende wet, in mei 2023. Die wet stelt niet alleen seksuele handelingen voor lhbt+’ers strafbaar met in sommige gevallen zelfs de doodstraf, maar ook het ‘promoten’ van homoseksualiteit. Daaronder valt ook het geven van voorlichting en seksuele gezondheidszorg.
Monalisa: “Al voor de invoering van de wet zeiden allerlei vooraanstaande politici in de media dat men vooral geen medicijnen meer moest geven aan de queer community. Want dan zou je ze meer jaren geven dat ze nog zouden leven. ‘Dood ze, verbrand ze, doe alles in je macht,’ zeiden ze. En nu, met de wet erbij… wat kun je dan nog verwachten van een zorgmedewerker?”
Angst en veerkracht
Monalisa ziet veel vrienden en mensen met hiv uit de gemeenschap nu de klinieken mijden waar ze eerder medicijnen haalden. “De angst om te worden ontdekt zal mensen ervan weerhouden om zich te laten behandelen. Ook voor soa’s trouwens, want hoe kom je überhaupt aan die soa? En dat kan óók tot ernstige gezondheidsrisico’s leiden.”
Lhbt+’ers proberen met de uitdagingen zo goed mogelijk om te gaan. “De lhbtiq+-gemeenschap is gelukkig zeer veerkrachtig. Zo bieden klinieken nu telediensten aan, waarbij je je medicijnen telefonisch kunt bestellen en ze dan bij je worden bezorgd.” Maar de situatie blijft ontzettend zwaar. “De gemeenschap, en in het bijzonder trans vrouwen, heeft nu aan alles tekort: voedsel, medicijnen, privacy en vooral een veilige plek.”
Aidsfonds steunt Oegandese partners om ondergronds door te gaan met hiv-zorg voor de lhbt+-gemeenschap en te voorzien in opvang en voedsel wanneer nodig.
