Hiv-cijfers Nederland: effect PrEP te zien, maar toegang tot hiv-preventiepil onvoldoende
Het aantal nieuwe hiv-diagnoses in Nederland blijft dalen. De cijfers die Stichting Hiv Monitoring vandaag publiceert over hiv in Nederland, laten zien dat de hiv-preventiepil PrEP bijdraagt aan die daling. Maar ook blijkt dat minstens 48 mensen hiv opliepen terwijl ze wel PrEP wilden gebruiken, maar er geen toegang toe kregen.
In 2021 zijn er 427 hiv-diagnoses gesteld, het jaar daarvoor waren dat er 450. Dat staat in het nieuwe rapport over de hiv-epidemie in Nederland, vandaag gepubliceerd door Stichting Hiv Monitoring.
Voor het eerst is een scherpe daling te zien in het percentage recente infecties, als we kijken naar de hiv-diagnoses onder mannen die seks hebben met mannen. Dat daalde van 37% in de periode 2018-2020 naar 27% in 2021 (zie figuur). Dit komt door het gebruik van de hiv-preventiepil PrEP.
PrEP is medio 2019 breder beschikbaar gekomen via een landelijke proef bij de GGD’en, die plaats heeft voor maximaal 8.500 personen. Die capaciteit is al langer vol: inmiddels staan meer dan 2.500 mensen op de wachtlijst voor PrEP.
Hiv door geen toegang tot PrEP
Sinds 2019 verzamelt Stichting Hiv Monitoring informatie over PrEP-gebruik bij mensen met een nieuwe hiv-diagnose. Daaruit blijkt dat in ieder geval 48 personen die in de periode 2019 – 2021 een hiv-diagnose kregen, PrEP wilden gebruiken. Het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk aanzienlijk hoger, aangezien deze gegevens van minder dan de helft van de mensen die hun diagnose kregen bekend zijn. Vier van de 48 mensen hebben hiv opgelopen terwijl ze op de wachtlijst stonden bij de GGD’en.
Wij vinden het schokkend om te zien dat mensen in Nederland die zich willen beschermen tegen hiv, geen toegang krijgen tot PrEP. Nederland loopt hiermee hopeloos achter; in veel Europese buurlanden is PrEP voor iedereen die in aanmerking komt beschikbaar en wordt het vergoed. Dit roept de vraag op hoe belangrijk we het in Nederland vinden om hiv te stoppen en waarom we mensen die gemotiveerd zijn zich beter tegen hiv te beschermen, de toegang tot preventie onthouden.
Verspilling zorgbudget door hiv niet stoppen
Naast het persoonlijk drama dat mensen hiv oplopen omdat ze geen toegang tot PrEP krijgen, speelt ook dat het niet voorkomen van hiv feitelijk leidt tot verspilling van zorgbudget. Van PrEP is aangetoond dat het niet alleen kosteneffectief, maar ook kostenbesparend is. De kosten van een levenslange behandeling zijn oneindig veel hoger dan de kosten van toegang geven tot PrEP. Vooral omdat PrEP alleen gebruikt hoeft te worden als er een risico op hiv is.
Die 48 hiv-infecties betekenen naar schatting € 2,5 miljoen extra zorgkosten alleen al in de komende 5 jaar. Een ruwe schatting van de behandelkosten voor de rest van hun leven is ruim € 15 miljoen. Met een bescheiden investering in betere toegang tot PrEP had dit voorkomen kunnen worden. De Nederlandse overheid maakt onbegrijpelijke keuzes.
Laatste hiv-infecties voorkomen en opsporen
De laatste stappen naar nul nieuwe hiv-infecties in Nederland zijn het moeilijkst. Het aantal nieuwe hiv-infecties onder mensen die het meeste risico lopen, gaat elk jaar verder omlaag. Dat kunnen we versnellen door bredere toegang tot PrEP. Maar ook door betere toegang tot hiv-testen en snelle behandeling. De hiv-behandeling onderdrukt het virus en zo kan hiv niet meer doorgegeven worden.
De laatste en lastig op te sporen hiv-infecties zijn onder mensen die al langer geleden hiv hebben opgelopen zonder zich daar bewust van te zijn. Het opsporen van deze hiv-infecties bij de juiste mensen vraagt om meer gerichte acties en alertheid van huisartsen en ziekenhuizen in steden en in de regio.
Volgens de nieuwste cijfers zijn het vooral mensen ouder dan 50 jaar die zich laten testen op hiv wanneer ze al lang met onbehandeld hiv rondlopen. Daardoor zijn zij al erg ziek zijn voordat ze een behandeling krijgen. Er zijn daardoor vorig jaar toch opnieuw 13 mensen in Nederland overleden aan de gevolgen van aids.
