Hiv in Nederland

Te laat in zorg

In 2022 zijn er 393 nieuwe hiv-diagnoses gesteld; het jaar daarvoor waren dat er 427. Van de mensen die in de periode 2020-2022 hun diagnose kregen, kwam bijna de helft (48%) te laat in zorg. Dat betekent dat het virus al veel schade had kunnen veroorzaken. Een derde van deze mensen moest daardoor in het ziekenhuis worden opgenomen, en zestien van hen overleden aan de gevolgen van aids.

PrEP

Het aantal hiv-diagnoses onder mannen die seks hebben met mannen daalt sneller dan onder andere groepen. Hiv-preventiemiddel PrEP speelt daar een grote rol in. Van de mensen binnen deze groep in de afgelopen vijf jaar hun diagnose kregen, wist een aanzienlijk deel niet van het preventiemiddel, of had er geen toegang tot.

Door het vergroten van de PrEP-bekendheid kunnen we meer hiv-infecties voorkomen. Daarnaast moet de landelijke PrEP-regeling ervoor zorgen dat iedereen die in aanmerking komt ook PrEP kán gebruiken. Dat is de enige manier om heel Nederland sneller naar nul nieuwe hiv-infecties te brengen.  

Onder de 393 mensen die in 2022 een hiv-diagnose kregen, waren 213 (54%) mannen die seks hebben met mannen. Volgens Stichting Hiv Monitoring blijft het aantal nieuwe hiv-infecties onder deze groep afnemen conform de verwachtingen. Ook het effect van PrEP is te zien, maar dat zou groter kunnen zijn bij bredere beschikbaarheid van de pil.

Hiv zonder dat je het weet

Het grootste risico dat de epidemie in Nederland zich uitbreidt, komt van mensen die niet weten dat ze hiv hebben. Als je niet weet dat je hiv hebt, is de kans dat je hiv overdraagt groter. Mensen die namelijk wel weten dat ze hiv hebben, vrijen in de regel veiliger. Daarnaast heb je meer virus in je bloed vlak nadat je geïnfecteerd bent. 

In Nederland testen we daarom actief op hiv. Iedereen die voor een soa-test bij de GGD komt, krijgt een hiv-test aangeboden. Mannen met homoseksuele contacten en sekswerkers krijgen het advies om zich elk half jaar op hiv en andere soa’s te laten testen. Zwangere vrouwen worden standaard op hiv getest, mede om hiv bij hun baby’s te voorkomen.

Discriminatie

Helaas krijgen mensen met hiv in ons land nog steeds te maken met negatieve reacties. Zeker de helft van de mensen met hiv in Nederland heeft te maken (gehad) met discriminatie in de familiesfeer of vriendenkring, het uitgaansleven, in de werksfeer, en bij contacten met financiële dienstverleners of door hun sekspartner. Denk hierbij aan beschuldigingen, vermijding, buitengewone hygiënische maatregelen, onverschilligheid en uitsluiting.

Bij veel mensen met hiv veroorzaakt dit stress en andere gezondheidsklachten. Discriminatie heeft bovendien een negatief effect op de aidsbestrijding. Men praat hierdoor minder makkelijk over hiv terwijl dit juist nodig is voor goede preventie. Ook meer aandacht geven aan de verwerking van de diagnose, (zelf)stigma, sociale vaardigheden, het voorkomen van stress en inzicht in rechten voor mensen met hiv blijft belangrijk.

Niet alleen hiv

Het hebben van andere aandoeningen naast hiv (dit heet co-morbiditeit), komt bij mensen met hiv steeds vaker voor. Zo hebben jongeren en homoseksuele mannen met hiv relatief vaker een soa. Ook ouderdomsklachten komen geregeld voor bij hiv-positieven. Doordat de gemiddelde leeftijd van mensen met hiv stijgt, én omdat – volgens recente indicaties – mensen met hiv sneller verouderen. Verontrustend nieuws, omdat niet altijd vast te stellen is of bijvoorbeeld kanker en hart- en vaatziekten het gevolg zijn van een leefstijl, de hiv-medicatie, veroudering of een combinatie hiervan. Er is dus meer inzicht nodig in het voorkomen van deze klachten. Bovendien zullen hulpverleners moeten zoeken naar manieren om beter aan de veranderende behoefte van patiënten te voldoen. 

Meest getroffen groepen

Een groot deel van de mensen met hiv komt oorspronkelijk niet uit Nederland. Hiv-preventie onder deze groep is lastig vanwege het taboe op hiv en aids. Het betrekken van migranten en migrantenorganisaties die een belangrijke rol vervullen binnen de gemeenschappen is een goede optie om de preventieboodschap gecommuniceerd te krijgen. Door het effect van preventie op migranten in kaart te brengen, kunnen we deze verbeteren en andere migrantengroepen hiervan laten profiteren. 

Geen afname onder heteroseksuelen

In 2022 kregen 166 mannen en vrouwen die hiv hebben opgelopen via heteroseksueel contact. In deze groep zet de afname van nieuwe hiv-infecties opvallend genoeg niet door. Tegelijk maken ze een groot deel uit van degenen die erg laat hun diagnose, en dus lang rondlopen met een onbehandelde hiv-infectie zonder het te weten.

Om de hiv-epidemie echt tot een einde te brengen in Nederland is maatwerk nodig. We moeten de juiste mensen op de juiste plek en op het juiste moment beter weten te vinden. Dat begint met het wegnemen van de vooroordelen en de schaamte rond hiv, want dat is nog steeds de grootste belemmering voor velen om zich te laten testen en passende zorg op te zoeken.

Meer weten?

Elk jaar brengt het RIVM een rapport uit met de laatste soa- en hiv-cijfers. In dit rapport staan ook de kenmerken beschreven van de hiv-epidemie. Dit onderdeel wordt verzorgd door de Stichting Hiv Monitoring. Deze laatste geeft een uitgebreid, wetenschappelijk rapport uit met algemene kenmerken van mensen die onder behandeling zijn bij de twaalf hiv-behandelcentra in Nederland. Het gaat hier bijvoorbeeld om de gemiddelde leeftijd bij de hiv-diagnose en de manier waarop hiv is opgelopen. Ook staat in dit rapport hoe het staat met de verspreiding van resistent virus.