Dat sommige mensen met hiv geen medicatie nodig hebben om het virus onder controle te houden wisten we al. Onderzoekers hebben nu ontdekt dat hun hiv zo diep slaapt, dat deze vrijwel geen kwaad meer kan. Die ontdekking biedt een nieuw scenario voor hoe genezing eruit zou kunnen zien.
Minder dan 0,5 procent van de mensen met hiv behoort tot de groep van zogenaamde elite controllers. Zonder hiv-remmers blijft het virus bij hen onder controle, waardoor zij gezond blijven en hiv niet kunnen overdragen. Onderzoekers doen al jaren studies naar hoe dat komt. Is het hiv dat zij hebben kapot? Is hun afweersysteem misschien sterker dan bij anderen? Als we hier meer over weten, is dat een belangrijk aanknopingspunt in de zoektocht naar een geneesmiddel.
Door nieuwe technieken hebben onderzoekers nu voor het eerst meer zicht op wat er bij deze elite controllers aan de hand is. Ze analyseerden miljoenen cellen en ontdekten dat, hoewel het hiv in het dna intact is, het virus zich in de meeste gevallen toch niet kon vermenigvuldigen. Zo troffen ze het aan in het dna van de cel dat zo dicht opeen gepakt zit, dat het niet meer actief kan worden.
Maar hoe komt dat? De onderzoekers speculeren nu dat een krachtigere afweerreactie bij de elite controllers ervoor zorgt dat ook hiv in het reservoir (de plek waar hiv zich verstopt; zie kader) wordt aangepakt. Daardoor blijven alleen de cellen over waar hiv geen kwaad meer kan. Om dat idee te bevestigen zouden elite controllers voor langere tijd moeten worden onderzocht om het verloop van de infectie in kaart te brengen.
Wanneer je hiv hebt en hiv-remmers gebruikt, blijft slapende hiv achter in wat we het ‘reservoir’ noemen. Wanneer je stopt met behandeling, wordt die hiv wakker en gaat zich weer vermenigvuldigen. Het vinden van het reservoir en het onschadelijk maken van het virus daarin is de grote uitdaging van het hiv-genezingonderzoek.
Als dit scenario klopt, zou een behandeling die het afweersysteem een boost geeft mogelijk meer mensen met hiv elite controllers kunnen maken, zo speculeren de onderzoekers. “Deze unieke groep geeft voor mij een soort proof-of-concept dat het met het eigen afweersysteem mogelijk is om een functionele genezing te bereiken,” zegt één van de onderzoekers tegen de New York Times.
Het onderzoek geeft hoe dan ook belangrijke informatie over hoe een succesvolle genezing eruit zou kunnen zien: mét hiv die is achtergebleven in cellen, zonder dat die daar verder nog kwaad kan. In plaats van naar kwantiteit, kunnen onderzoekers dus gaan kijken naar de de kwaliteit van het hiv-reservoir.
Loreen Willenberg, de elite controller bij wie geen hiv meer gevonden werd, vertelt waarom ze meedoet met het onderzoek.
In totaal werden 64 elite controllers onderzocht. Bij één elite controller werd geen intacte hiv aangetroffen in meer dan 1,5 miljard geanalyseerde bloedcellen en miljoenen cellen uit organen. Het gaat om een 66-jarige vrouw die in 1992 hiv opliep, en hiv dus al 28 jaar succesvol onderdrukt zonder medicatie. Veel media berichten op basis van het onderzoek dat ze genezen is, maar wetenschappers sluiten niet uit dat er nog hiv aanwezig is dat wakker kan worden. Wel past de ontdekking goed bij de gedachte dat het immuunsysteem van elite controllers het virus volledig kan uitschakelen in een lange periode.
Genezing... dat is de ultieme droom van miljoenen mensen met hiv. Dankzij samenwerking tussen mensen met hiv, onderzoekers, hiv-behandelaren en verpleegkundigen komt een doorbraak steeds dichterbij.
