Is hiv te genezen?
Wetenschappelijk onderzoek heeft tot verschillende doorbraken in de aidsbestrijding geleid. Maar een genezing voor iedereen met hiv, die is er nog niet. Waar staan we nu in het onderzoek naar de genezing van hiv? We vroegen het aan internist-infectioloog/immunoloog Godelieve de Bree.
Waarom doen we onderzoek naar genezing van hiv? Er zijn toch goede medicijnen?
“We hebben inderdaad medicijnen om hiv te behandelen. Deze medicijnen onderdrukken het hiv-virus, maar het virus blijft wel aanwezig in je lichaam. Je wordt er alleen niet meer ziek van. Deze hiv-remmers kunnen bijwerkingen geven. Hiv-remmers slik je daarnaast voor de rest van je leven en kosten dus veel geld. En ze zijn niet voor iedereen beschikbaar. Een ander belangrijk aspect is dat mensen met hiv te maken hebben met negatieve beeldvorming. Zo zijn er bepaalde landen waar je als je hiv hebt behandeld wordt als crimineel. Als hiv te genezen is, dan kan dit voorkomen worden. Om al deze redenen is het zinvol om onderzoek te doen naar genezing van hiv.”
Wanneer ben je genezen van hiv?
“Er zijn twee soorten genezing: steriliserende genezing en functionele genezing. Er is sprake van steriliserende genezing als je nergens in het lichaam meer het virus kunt aantonen. Functionele genezing betekent dat je nog wel virussen vindt als je heel goed zoekt. Maar het levert geen schade meer op, want het afweersysteem is zelf in staat is het virus te onderdrukken. Een patiënt heeft dan geen hiv-remmers meer nodig. En het virus wordt niet meer overgedragen aan anderen. Dus eenvoudig gezegd: Je bent genezen als het virus niet meer in je lichaam zit (steriele genezing) óf als je eigen afweersysteem het virus onder controle kan houden (functionele genezing).”
Welke vorm van genezing is het meest kansrijk?
“Er is wereldwijd slechts één geval van steriliserende genezing bekend*. Timothy Ray Brown kreeg een stamceltransplantatie, waarbij zijn gehele afweersysteem werd vervangen. De donorcellen die hij kreeg misten een bepaald soort eiwit. Hierdoor kon de achtergebleven hiv zich niet aan zijn nieuwe cellen hechten. Dit is wel heel uitzonderlijk en een behandeling die met veel risico gepaard gaat. Als het gaat om de genezing van hiv die in de toekomst mogelijk haalbaar is voor een grotere groep patiënten, dan is het veel logischer om te kijken naar de andere vorm: functionele genezing. Hier zijn meerdere gevallen van bekend. En de omstandigheden zijn hierbij minder uitzonderlijk. Zo was er een baby met hiv die meteen na de geboorte behandeling kreeg. Na vier jaar zonder hiv-behandeling bleek het kind een heel lage hoeveelheid van het virus in het lichaam te hebben. Nu, op de leeftijd van achttien jaar, is het in staat zonder hiv-remmers te leven. Ook is er een studie met patiënten die kort na het oplopen van de infectie zijn behandeld. Zij zijn later op wisselende momenten met de behandeling gestopt. Zo’n tien jaar later is een gedeelte van hen nog steeds in staat het virus te onderdrukken zonder hiv-remmers.”
*Noot van de redactie: Naast Timothy Ray Brown zijn er op het moment van schrijven (oktober 2024) wereldwijd zeven mensen waarschijnlijk genezen van hiv. In alle gevallen geldt dat het hiv-virus niet meer te vinden was na een stamceltransplantatie. Benieuwd naar hoe dit komt, waarom het waarschijnlijk is én waarom een stamceltransplantatie te gevaarlijk is om in te zetten als een standaardbehandeling voor hiv?
Zijn er voorbeelden van functionele genezing bij mensen die pas later na het oplopen van een hiv-infectie met behandeling zijn gestart?
“Vooralsnog niet. Het is cruciaal om in de acute fase van de infectie (tussen twee weken en ongeveer drie maanden na het oplopen van de infectie) zo snel mogelijk te starten met behandeling om de hoeveelheid virus dat zich in het lichaam nestelt zo klein mogelijk te houden.”
Wat is de grootste hobbel voor het bereiken van hiv-genezing?
“Dat de hiv-remmers niet op díe plekken komen waar het virus zich verstopt. Het virus verstopt zich meteen na de infectie overal in het lichaam. Dat gaat supersnel. Het is dus ontzettend belangrijk dat je dit proces zo snel mogelijk stopt. Met hiv-remmers rem je de beschadigingen in de darm en je behoudt voor een groot deel de werking van je afweersysteem. Daarmee hou je de verstopte voorraad viruscellen zo klein mogelijk. Maar de voorraad die al is aangelegd bereik je niet. En deze wordt weer actief zodra je stopt met hiv-remmers.”
Waar richten de huidige genezingsonderzoeken zich op?
“Je hebt heel waarschijnlijk een combinatie van strategieën nodig om genezing te bereiken. Alleen vroeg behandelen is niet voldoende. Huidige onderzoeken richten zich daarom op verschillende dingen. Op het wegvangen van het virus door snelle behandeling met krachtige antistoffen. Op middelen die het afweersysteem beïnvloeden (denk aan gentherapie en immunotherapie). Maar ook op een vaccinatie en medicijnen die het virus opruimen.”
We lezen steeds vaker berichten over een doorbraak in wetenschappelijk hiv-onderzoek. Hoe snel kunnen we een genezing voor hiv verwachten?
“Het is heel onwaarschijnlijk dat er binnen een paar jaar het bericht komt dat we een genezing voor hiv hebben. Dat zal echt tijd kosten.”
Godelieve de Bree is internist-infectioloog en immunoloog bij het AMC in Amsterdam. Zij onderzoekt onder andere de oorsprong van het hiv-virus onder migranten. Dit onderzoek is mede mogelijk door steun van donateurs van Aidsfonds.
Maak genezing mogelijk
Er is op wetenschappelijk gebied al veel bereikt, maar nog steeds is er geen geneesmiddel voor hiv en aids. Wetenschappers zijn ervan overtuigd dat het kan, en wij ook. Steun ons, zodat we nieuw Nederlands onderzoek kunnen financieren!
