Deze week is de internationale aidsconferentie AIDS2018 na 26 jaar terug naar Amsterdam. Sinds de jaren ‘90 is het gezicht van epidemie sterk veranderd, maar ook nu kan de Nederlandse pragmatische aanpak het verschil maken.
In 1992 is aids als een orkaan die alles op zijn pad verwoest. Zonder uitzicht op behandeling overlijden dat jaar in Nederland meer dan 400 mannen en vrouwen aan de gevolgen van aids. Wereldwijd sterven miljoenen mensen. Vaak op mensonterende wijze. Dit draagt bij aan uitsluiting van mensen met hiv en angst.
Die uitsluiting is letterlijk de reden dat de conferentie in 1992 naar ons land komt. In de VS geldt een inreisverbod voor mensen met hiv, waardoor de conferentie niet in Boston kan plaatsvinden. Deze wordt halsoverkop verplaatst naar Amsterdam.
Een doorbraak in het behandelen van hiv met levensreddende combinatietherapie wordt pas in 1996 behaald. Toch zorgt de conferentie in Amsterdam op een ander vlak voor een grote stap voorwaarts
Aids is in ons land nooit alleen als medisch issue gezien, maar altijd als een sociaal vraagstuk dat vraag om een pragmatische benadering. In polderend Nederland zaten alle partijen bovendien vanaf dag 1 aan tafel. Dit werd meteen zichtbaar tijdens de eerste conferentie in 1992.
In Amsterdam zijn het niet langer de wetenschappers en artsen die binnen vergaderen, terwijl de activisten buiten demonsteren. Alle betrokken groepen worden opgenomen in het programma. Zo krijgen activisten, die in de VS als militant worden beschouwd door de gijzeling van een directeur van een farmaceut, wel een plek in de RAI. Dit verandert het karakter van de conferentie blijvend. In de jaren erna krijgen mensen met hiv en de groepen die het meest kwetsbaar zijn voor hiv, een structurele rol in de gezamenlijke aanpak van de epidemie.
Nu Nederland 26 jaar later opnieuw gastland is van de conferentie, blijkt dat deze aanpak zijn vruchten heeft afgeworpen. Inmiddels heeft wereldwijd ruim de helft van de mensen met hiv toegang tot medicijnen. Die behandeling werkt zo goed, dat het virus niet meer kan worden overgedragen.
De laatste medische doorbraak is PrEP, een hiv-preventie pil die er voor zorgt dat mensen geen hiv meer kunnen oplopen. Juist daarom is het zo schokkend dat UNAIDS (aidsbestrijdingsprogramma VN) een paar dagen geleden bekendmaakte dat vorig jaar wereldwijd 940.000 mensen overleden aan de gevolgen van aids; en ruim 1,8 miljoen mensen het hiv-virus opliepen.
Wat blijkt: nog altijd zijn uitsluiting en discriminatie een groot obstakel bij het stoppen van aids. Bijna de helft van de mensen die vorig jaar hiv opliepen, behoort tot een groep die door wetgeving wordt gemarginaliseerd: homomannen, druggebruikers en sekswerkers. De snelst groeiende epidemie bevindt zich op 2 uur vliegen afstand van Amsterdam. In Oost-Europa en Rusland stijgt het aantal nieuwe hiv-infecties explosief. Niet omdat hiv-medicatie daar niet werkt, maar simpel weg omdat de meest kwetsbare groepen worden uitgesloten en homomannen bijvoorbeeld te horen krijgen dat zij geen medicijnen verdienen.
Komende week is het aan Nederland om opnieuw het voortouw te nemen. Het aantal nieuwe hiv-infecties is in de hoofdstad in de afgelopen vijf jaar gehalveerd. Dit bewijst dat een pragmatische aanpak met de mensen waar het om gaat dé manier is om aids voorgoed te stoppen. Net als in 1992 is het luid en duidelijk overbrengen van deze boodschap essentieel.
Mark Vermeulen
Aidsfonds
