Eric (26) uit Oeganda staat op standje overleven. Net als de rest van de lhbtiq+-gemeenschap in diens land. President Museveni heeft ingestemd met een nieuwe anti-lhbtiq-wet. Die kan voor hen de doodstraf betekenen en is desastreus voor de aidsbestrijding. Eric vecht de wet, samen met andere activisten, aan bij het Grondwettelijk hof.
Fotografie: DeLovie Kwagala
“Ik leef tenminste nog. Dat is het belangrijkste,” zegt Eric als er gevraagd wordt hoe het met hen gaat. De jonge activist zet zich in voor de rechten van de lhbtiq-gemeenschap in zijn land, maar dat is in de afgelopen tijd alleen maar gevaarlijker geworden. “Oeganda is nooit 100% veilig geweest voor de lhbtiq-gemeenschap. Je kon maar beter in de kast blijven als je niet je baan, een dak boven je hoofd en je familie en vrienden wil verliezen. Zo was het altijd al.” Maar sinds de nieuwe wet op tafel ligt, leeft de gemeenschap in angst voor wat komen gaat.
“Deze wet beïnvloedt ieder aspect van ons leven. Ons werk, onze inkomsten, onze toegang tot gezondheidszorg, onze toegang tot juridische hulp, tot huisvesting.” Ook voordat de wet van kracht was, waren de consequenties al voelbaar. “Ik ben zelf uit huis gezet door mijn huisbaas. Ik ben online belaagd. Er zijn mensen die gearresteerd en afgeperst worden door de politie. Met deze wet worden angst en overleven dagelijkse kost voor ons.”
Lhbtiq’ers ondergedoken uit angst voor geweld. Mensen met hiv gaan daardoor ook niet meer naar de kliniek. “Onze centra zijn altijd plekken geweest waar lhbtiq’ers zich veilig voelen. En waar ze ondersteuning konden krijgen, inclusief toegang tot hiv-zorg. Maar veel locaties hebben moeten sluiten, omdat het niet veilig was voor de medewerkers.”
De gemeenschap is echter veerkrachtig en inventief, vertelt Eric. “Veel van de organisaties zijn nu in ‘lockdownmodus’ gegaan, die we kennen van corona. Mensen werken vanuit huis en brengen hiv-medicijnen rond naar mensen die ondergedoken zitten.” Maar hoe lang dat nog gaat kunnen is de vraag. “Er gaat een lijst rond met 26 organisaties die zijn onderzocht omdat ze homoseksualiteit zouden ‘promoten’. Met de nieuwe wet zullen deze organisaties moeten stoppen. Dat gaat enorme impact hebben. We gaan zien dat mensen hun hiv-remmers niet meer durven ophalen en dat het aantal mensen dat hiv oploopt de pan uit rijst.”
De wet zoals hij nu is geformuleerd, verbiedt het promoten van veilige seks aan lhbtiq’ers. Voorlichting geven kan daarmee niet meer, en ook het aanbieden van condooms wordt onmogelijk. Een eerdere versie van de wet criminaliseerde ook mensen die op de hoogte zijn van je seksualiteit of genderidentiteit, maar dat niet aangeven bij de politie. “Zelfs je eigen ouders. Maar ook een arts zou je moeten aangeven als hij het vermoeden heeft dat je homoseksueel bent.” Dat is nu uit de wet geschrapt, maar naar het ziekenhuis gaan voor een hiv-test of -zorg zullen lhbtiq’ers evengoed niet durven, denkt Eric. Het risico dat iemand je aangeeft is er altijd en in het ergste geval hangt de doodstraf je boven het hoofd.
“Er is jarenlang veel tijd, energie en moeite geïnvesteerd in het informeren van de gemeenschap over veilige seks. Om ervoor te zorgen dat ze toegang hebben tot goede voorlichting, zorg en ondersteuning. Maar nu gaat dat alles weer terug de kast in. We gaan weer terug in de tijd waarin letterlijk niemand toegang heeft tot hiv-zorg. Veilige seks binnen de lhtbiq-gemeenschap zal een mythe worden, iets van horen zeggen.”
Eric en andere activisten vechten de wet nu aan bij het Grondwettelijk Hof. Dat zal een lange adem vergen, maar ze moeten wel. "Ik wil niet dat de wet het daglicht ziet. Internationale solidariteit is daarvoor enorm belangrijk. De internationale gemeenschap moet zich blijven uitspreken. We zijn in levensgevaar en we hebben alle steun nodig die we kunnen krijgen.”
Aids is op te lossen. We kunnen de epidemie oplossen als we niemand uitsluiten van levensreddende hiv-zorg. Help je mee?
